Postępowanie dietetyczne po resekcji żołądka
25 sierpnia 2021
Po zabiegu pacjent ma założoną sondę odciągającą treść żołądka (tj. doba 0, I i II po operacji). Konsekwencją zabiegu chirurgicznego mogą być dolegliwości określane zespołem poresekcyjnym tj: zaburzenia trawienia i wchłaniania. Pokarm szybciej przechodzi przez jelita, dochodzi do zmniejszenia masy ciała, zaburzeń we wchłanianiu żelaza – niedokrwistości, niedoborów witamin z grupy B, złego wchłaniania z powodu biegunki.
Zastosowanie ma dieta łatwo strawna - bogatobiałkowa – niskoresztkowa - z ograniczeniem tłuszczy zwierzęcych oraz jedno i dwu cukrów. Skoncentrowane cukry powodują szybki wzrost ciśnienia osmotycznego, wskutek przenikania płynów do światła jelita cienkiego – wówczas jelito ulega gwałtownemu rozszerzeniu. Z podobnych względów ogranicza się również sól. Ostrożnie należy podawać mleko, ponieważ może nastąpić nietolerancja laktozy. Zaleca się od 6 do 8 mało objętościowych posiłków. Płyny takie, jak przegotowana woda, napar z ziół, słaba herbata, w ilości 5 – 6 szklanek na dobę podaje się między posiłkami lub na 45 minut przed posiłkiem. Wskazany jest odpoczynek po posiłkach.
Zazwyczaj w szpitalach przez 5 dni po zabiegu pacjent otrzymuje jedynie kroplówki, które zawierają wszystkie niezbędne substancje do życia. Jest to czas potrzebny do wstępnego zespolenia połączonych części przewodu pokarmowego, zabezpiecza to przed ich pęknięciem, do którego mogłoby dojść, gdyby pacjent zaczął wcześniej jeść.
Bardzo istotnym zaleceniem diety po okresie rekonwalescencji jest dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości białka. Większość białka, ponad 50% powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego.
|
Doba operacyjna |
Wlew kroplowy, zwilżanie ust wodą przegotowaną, |
|
I doba operacyjna |
Wlew kroplowy, zwilżanie ust wodą przegotowaną, |
|
II doba pooperacyjna |
Wlew kroplowy, po pojawieniu się ruchów perystaltycznych: gorzka herbata w ilości 500 ml / dobę. Po 15 ml naraz. |
|
III doba pooperacyjna |
Wlew kroplowy, herbata gorzka (na zlecenie lekarza – lekko osłodzona) w ilości 500 – 1000 ml na dobę, po 30 ml naraz. |
|
IV doba pooperacyjna |
Jak doba III na zlecenie lekarza można wprowadzić dietę kleikową klasyczną (kleiki, herbata, suchary rozmoczone). |
|
V doba pooperacyjna |
Jak doba IV - na zlecenie lekarza: dieta kleikowa zmodyfikowana o rozcieńczony sok z jabłek, marchwi, mleko, kompot przetarty z jabłek, przecier z jabłek gotowanych, marchew puree. Uwaga! Soki świeżo wyciśnięte. |
|
VI doba pooperacyjna |
Jak doba V - na zlecenie lekarza: herbata, kawa zbożowa z mlekiem, zupa mleczna, bułka z masłem, bulion warzywny z manną, ziemniaki puree, warzywa gotowane podane w postaci puree: marchew, seler, buraczki, kompot przetarty, napój owocowy (dieta bez mięsa). |
|
VII i dalej |
Jak doba VI - na zlecenie lekarza: dieta łatwo strawna, niskotłuszczowa w formie przetartej i papkowatej. Można już podawać mięso (filet drobiowy) gotowane mielone, jaja na miękko. |
Zasadydiety:
- Dieta bogatobiałkowa.
- Ograniczyć, a nawet wykluczyć z jadłospisu tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce (śmietanę, masło, smalec, słoninę, boczek).
- Posiłki podawać w małych ilościach od 6 nawet do 8 dziennie.
Przez pierwszy miesiąc a nawet do 6 tygodni po operacji zaleca się potrawy gotowane i rozdrobnione w postaci papek i przetarte.
Jeśli zachodzi taka potrzeba – potrawy dodatkowo rozcieńczać płynami.
Pacjent powinien jeść powoli, dokładnie przeżuwając każdy kęs.
4.Produkty do sporządzania posiłków należy wybierać o niskim stopniu przetwarzania, jak najbardziej naturalne, nie poddawane marynowaniu, peklowaniu, wędzeniu, bez sztucznych środków słodzących.
5. Zupy i sosy nie zaprawia się zasmażkami i śmietaną, zup nie sporządza się na wywarach z kości i mięsa.
6. Dokładnie obserwować i notować tolerancję na nowo włączane produkty i potrawy.
7. Nowe potrawy włączać do jadłospisu stopniowo i w objętościowo małych ilościach.
8. Chory powinien pamięć o wykonywaniu prostych ćwiczeń fizycznych (spacery, wchodzenie i schodzenie po schodach), które przynoszą liczne korzyści zdrowotne (spowalniają zmiany destrukcyjne w obrębie układu kostno – stawowego, zapobiegają zanikowi mięśni, przykurczom ścięgien, przeciwdziałają osłabieniu, zapobiegają: tworzeniu się obrzęków i niekontrolowanemu przyrostowi masy ciała, odleżynom, unieruchomieniu i utracie samoobsługi).
Aktywność fizyczna reguluje pracę jelit, zapobiega zaparciom, poprawia apetyt. Ważne jest to, aby poziom aktywności fizycznej dobrany został indywidualnie i uwzględniał sprawność fizyczną i wydolność organizmu pacjenta. Rodzaj, czas trwania i natężenie aktywności fizycznej należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.
|
Produktipotrawy |
Zalecane |
Przeciwwskazane |
|
Napoje |
Mleko, kefir i jogurt 1,5 – 0,5 % tłuszczu, maślanka 0,5 % tłuszczu, herbata z mlekiem i kawa zbożowa z mlekiem z niską zawartością tłuszczu, słaba herbata, herbata owocowa, ziołowa, wody niegazowane. |
Alkoholowe, kakao, płynna czekolada, kawa naturalna, mocna herbata, mleko-kefir - jogurt pełnotłusty, woda gazowana, pepsi, coca- cola itp. |
|
Pieczywo |
Chleb pszenny-jasny i czerstwy, bułki pszenne, biszkopty na białkach, sucharki. |
Chleb świeży, chleb żytni, chleb razowy, graham pszenny, pieczywo chrupkie, pieczywo pszenne razowe, pieczywo z dodatkiem otrębów -soi - -słonecznika – dyni, pieczywo cukiernicze z dodatkiem tłuszczu, biszkopty na całych jajach. |
|
Dodatki do pieczywa |
Chudy twaróg (jeżeli chory toleruje), chuda szynka i polędwica z drobiu mielone ( nie wędzone), mięso drobiowe bez skóry -cielęcina, indyk -królik - wołowina gotowane mielone, ścięte białko jaja, dżemy bez pestek, marmolada, miód. W ograniczonych ilościach masło i margaryny miękkie. |
Wędliny wędzone, smalec, słonina, boczek, margaryny w kostkach, masło w większych ilościach. Sery ostre, topione i dojrzewające. Jaja na twardo. |
|
Zupy i sosy gorące |
Rosół jarski, ziemniaczane, przetarte owocowe, krupnik, jarzynowe z dodatkiem zalecanych warzyw, chudy rosół cielęcy, chudy rosół z piersi kurczaka (bez skóry), mleczne. |
Tłuste zawiesiste, na wywarach: mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych,ogórków, esencjonalne rosoły. Sosy: ostre (chrzanowy, musztardowy, grecki) z dodatkiem śmietany. |
|
Dodatki do zup |
Bułka, grzanki, ryż, kasza manna, ziemniaki |
Kluski francuskie, kluski kładzione, groszek ptysiowy,grube makarony, łazanki, nasiona roślin strączkowych, jaja na twardo. |
|
Mięso, drób, ryby |
Chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, indyk bez skóry, kurczak bez skóry, dorsz, pstrąg strumieniowy, sola, mintaj, morszczuk, halibut biały, sandacz, flądra, szczupak. Mięsa i ryby gotowane w postaci pulpetów, budyni, potrawek i galaretek. |
Wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna, flaki, wątroba. Tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, tołpyga, halibut niebieski, śledzie, sardynka, pikling. Potrawy smażone i pieczone w tradycyjny sposób duszone z dodatkiem tłuszczu: z mięsa, drobiu i ryb. Żywność marynowana i wędzona. |
|
Tłuszcze |
W bardzo ograniczonych ilościach masło i miękkie margaryny oraz oleje: - słonecznikowy, sojowy, rzepakowy – bezerukowy, oliwa z oliwek. |
Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, śmietana, majonez, tłuszcze kuchenne. |
|
Warzywa |
Młode soczyste gotowane: marchew, dynia, kabaczek, pietruszka, patisony, seler, pomidor bez skórki. Potrawy gotowane w formie papek i przetarte. Podprawione zawiesinami, oprószone, surowe soki. |
Surowe warzywa. Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych,ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, fasolka szparagowa, groszek zielony, kalafior, warzywa w postaci surówek, sałatek, z majonezem i musztardą, warzywa marynowane, solone. Grzyby. |
|
Ziemniaki |
Gotowane, puree z mlekiem. |
Smażone z tłuszczem: frytki, krążki, chipsy, placki ziemniaczane. |
|
Owoce |
Dojrzałe, soczyste: jagodowe i winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane. |
Gruszki daktyle, czereśnie, figi, kawon, owoce marynowane. |
|
Desery |
Kisiele, budynie, galaretki owocowe, mleczne na mleku odtłuszczonym, kompoty z przetartymi owocami, soki owocowe. |
Torty, ciasta kruche, francuskie, biszkoptowe i z masami, pączki, faworki, czekolada, batony, lody, chałwa, słodycze zawierające kakao, orzechy. Słone przekąski |
|
Przyprawy |
Łagodne: kwasek cytrynowy, sok z cytryny, zielona pietruszka, zielony koperek, rzeżucha, melisa, cynamon, majeranek, wanilia. |
Ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca. |
Jeżeli u chorego po resekcji żołądka, po zjedzeniu nawet bardzo niewielkiej ilości pokarmu, wystąpiły objawy ze strony przewodu pokarmowego i układu krążenia w postaci: odczuwania pełności w nadbrzuszu, odbijania, nudności, wymiotów, kurczowych bóli brzucha, biegunek, omdleń, osłabienia, kołatania serca, pocenia się, uczucia lęku, to może oznaczać, że pojawił się zespół poposiłkowy lub poresekcyjny. Dolegliwości te najczęściej pojawiają się po około 30 minutach od zjedzenia pokarmu bogatego w węglowodany proste (postać wczesna) lub dopiero po około 2-4 godzinach po posiłku (postać późna).
W tym przypadku stosuje się dietę bogatobiałkową a także,
- ogranicza się spożycie tłuszczów i cukrów prostych,
- zaleca się ostrożność przy spożywaniu mleka i produktów mlecznych, które mogą zaostrzyć objawy zespołu poposiłkowego. Dotyczy to szczególnie pacjentów z nietolerancją laktozy - cukru mlekowego. Należy spróbować zastąpić mleko jogurtem, kefirem lub maślanką,
- ogranicza się ilości spożywanych węglowodanów prostych: słodyczy, pieczywa cukierniczego, napojów z dodatkiem cukru, owoców o dużej zawartości cukrów np. : winogron,
- bezpośrednio po posiłku zabronione jest picie jakichkolwiek napojów, należy pić przed lub między posiłkami,
- po każdym posiłku pacjent powinien leżeć około 20 minut.
Opracowała:
Zdzisława Wiśniewska
Źródła:
Praktyczny podręcznik dietetyki. Wydawnictwo IŻŻ. Dietetyka Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka – Ciborowska i Rudnicka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Żywienie w chorobach nowotworowych po przebytej operacji chirurgicznej – Prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, mgr inż. Iwona Sajór. Instytut Żywności i Żywienia.
Patronat honorowy: Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej.