Dieta łatwostrawna bogatobiałkowa
11 września 2023
Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa jest stosowana dla pacjentów: wyniszczonych, w chorobach nowotworowych, w rozległych oparzeniach, w zranieniach, w chorobach przebiegających z gorączką, dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.
Dieta ta ma na celu dostarczenie odpowiedniej ilości białka do budowy i odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów, białek osocza. Aby białko mogło spełniać swoje zadanie, dieta musi mieć należną wartość energetyczną, w przeciwnym razie białko będzie wykorzystywane do celów energetycznych.
Charakterystyka diety.
Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Modyfikacja ta polega na zwiększeniu ilości białka do 2. 0 g / g masy ciała, wynosi to około 100 do 120 g białka na dobę, w skrajnych przypadkach ( rozległych oparzeniach ) podaje się do 3 g / kg masy ciała i więcej , co daje do 150 g na dobę.
Białko pokrywa dobowe zapotrzebowanie energetyczne w 15 – 20 %. 2/3 białka powinno być białkiem pełnowartościowym i pochodzić z produktów zwierzęcych np.: mleko, sery twarogowe, chude mięsa, chude wędliny , jaja. Produkty te są źródłem białka o wysokiej wartości biologicznej, to znaczy , że białko to ma w swoim składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy białek ustrojowych W celu wykorzystania białka, przez organizm, do celów budulcowych i regeneracyjnych, a nie energetycznych, w diecie tej zwiększono podaż energii w porównaniu z dietą łatwo strawną.
Dla chorych gorączkujących, z rozległymi oparzeniami, dla bardzo wyniszczonych podaje się dietę wyżej energetyczną ( od 2400 – 4000 kcal na dobę ) i 100 – 120 g białka.
Tłuszcze pokrywają 25 – 30 % energii. Duża część tłuszczu pochodzi z produktów białkowych.
Węglowodany pokrywają zapotrzebowanie energetyczne w 50 – 55 %. W diecie wskazane jest ograniczenie a nawet wykluczenie soli kuchennej oraz produktów z dodatkiem NaCl: (wędlin, konserw, marynat, pieczywa solonego).
|
Produkty i potrawy |
Zalecane |
Zalecane w umiarkowanych ilościach |
Przeciwwskazane |
|
NAPOJE |
Mleko 2 % tłuszczu, jogurt, kefir, maślanka, serwatka, słaba herbata, słaba kawa, napoje owocowe, soki owocowo- warzywne z mlekiem, koktajle mleczno - owocowe |
Mocna herbata, mocna kawa, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste, |
Kakao, czekolada, napoje alkoholowe, wody mineralne gazowane, coca – cola, pepsi, lemoniada |
|
PIECZYWO |
Chleb pszenny, suchary, bułki, biszkopt, pieczywo półcukiernicze, drożdżowe, herbatniki |
Chleb graham, pieczywo cukiernicze, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi. |
Chleb żytni świeży, chleb żytni razowy, pieczywo chrupkie żytnie. |
|
DODATKI DO PIECZYWA |
Masło, chudy i półtłusty ser twarogowy, serek homogenizowany, ser ziarnisty, pasty serowe z różnymi dodatkami, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica drobiowa, chude ryby, ścięte białko jaja, galaretki mięsne, drobiowe, rybne. |
Miękkie margaryny, tłusty twaróg, całe jaja gotowane na miękko, jajecznica na parze, jajko sadzone, parówki cielęce, ryby wędzone, kiełbasa szynkowa, pasztet drobiowy – chudy robiony w domu. |
Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kaszanka, pasztetowa, smalec, tłuste sery żółte, topione, ser pleśniowe, ser „Feta”, jaja gotowane na twardo i smażone z tłuszczem. |
|
ZUPY I SOSY GORĄCE
|
Chudy rosół z cielęciny, kurczaka bez skóry, rosół jarski, krupnik, jarzynowe, ziemniaczana, owocowe zaprawiane mąką i mlekiem, lub maką i śmietanką albo zaprawą zacieraną z maki i masła, sosy łagodne ze słodką śmietaną. |
Rosół, kalafiorowa, z ogórków kiszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem.
Sos chrzanowy, musztardowy, zaciągane żółtkiem |
Tłuste, zawiesiste, na mocnych wywarach : mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych.
Sos grzybowy, cebulowy, zasmażane. |
|
DODATKI DO ZUP |
Bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, krakowska, ryż, drobne makarony, lane ciasto, kluski biszkoptowe. |
Kluski francuskie, groszek ptysiowy. |
Grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony, kluski kładzione, jaja gotowane na twardo, nasiona roślin strączkowych. |
|
MIĘSO, DRÓB, RYBY |
Chuda cielęcina, królik, kurczak bez skóry, indyk bez skóry, wątroba, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, lin, okoń, szczupak, fladra, sandacz, mintaj, morszczuk. Potrawy gotowane : pulpety , budynie, potrawki. |
Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, ozorki, serca, ryby morskie : makrela, śledzie, karmazyn, sardynka. Potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu pieczone w foli lub pergaminie. |
Tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, tołpyga. Potrawy smażone, pieczone w tradycyjny sposób. |
|
POTRAWY PÓŁMIĘSNE I BEZMIĘSNE |
Budynie z kasz, warzyw, makaronu cienkiego, mięsa, risotto, leniwe pierogi, tarta z warzywami, z serem, z owocami |
Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane. |
Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku. |
|
TŁUSZCZE |
Masło, słodka śmietana, ( 18 %), oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek. |
Masło roślinne, margaryny miękkie. |
Smalec, łój, słonina, boczek, margaryny twarde. |
|
WARZYWA |
Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczek, patisony, buraki, seler, pietruszka, pomidory bez skórki, skorzonera, szparagi, sałata inspektowa, warzywa z wody z dodatkiem tłuszczu. |
Szpinak, kalafior, brokuły, groszek zielony, fasolka szparagowa, sałata zielona, rabarbar, cykoria, drobno starte surówki np. : z marchewki, selera. |
Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewki, rzepa, kalarepa, papryka, warzywa surowe w postaci grubo startych , warzywa zasmażane, marynowane, solone. |
|
ZIEMNIAKI |
Gotowane, pieczone. |
|
Smażone z tłuszczem, frytki . |
|
OWOCE |
Dojrzałe, soczyste, jagodowe, winogrona bez pestek, ( w postaci przecierów ), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone i gotowane. |
Wiśnie, śliwki, kiwi, melon, ( w przypadku zaparć namoczone śliwki suszone ) |
Wszystkie niedojrzałe, gruszki, czereśnie, daktyle, kawon, orzechy, owoce marynowane. |
|
DESERY |
Kisiele, budynie, galaretki mleczne, owocowe, jogurty, z serka homogenizowanego, kremy, bezy, musy, suflety, soki i przeciery owocowe. |
Ciasta deserowe, lody. |
Tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, chałwa, desery z kakao. |
|
PRZYPRAWY |
Sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, melisa, bazylia, kminek |
Ocet winny, sól, pieprz ziołowy, jarzynka, vegeta, papryka słodka, estragon, tymianek |
Ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca. |
Uwagi technologiczne
Sposób przyrządzania potraw jest taki sam jak w diecie łatwo strawnej. Aby zwiększyć ilość białka w jadłospisie, można wykorzystać mleko w proszku jako dodatek do potraw np.: zaprawiania zup, sosów, do deserów mlecznych, do ciast i napojów.
Białko jaja kurzego wzbogaca również wiele potraw : budynie, pulpety, rolady mięsne, omlety. Surówki, desery a nawet niektóre zupy i potrawy z mąki można wzbogacać za pomocą dodatku serka homogenizowanego.
Przykładowy jadłospis diety łatwo strawnej bogatobiałkowej na 2400 kcal i 120 g białka
I ŚNIADANIE:
zupa mleczna z kaszą manną (k. manna 20 g) i ściętą pianą z białka jaja (mleko 250 ml),
pieczywo pszenne (100 g) z masłem (10 g)
pasta z ryby wędzonej ( 40 g ) i sera twarogowego ( 50 g ) z zielona pietruszką
herbata z aronii.
II ŚNIADANIE:
bułka ( 50 g ) z wędliną ( 30 g)
sok owocowy ( 200 ml ).
OBIAD:
barszcz z botwinką (400 ml) i bułką (30 g)
bitki wołowe duszone w pomidorach ( 100 g mięsa, 150 g pomidorów)
ziemniaki z zielonym koperkiem (300 g),
sałata zielona (50 g) z jogurtem ( 20 ml)
mleczko waniliowe (130 ml mleka)
PODWIECZOREK :
krem z bananów (100 g) i serka homogenizowanego (50 g)
KOLACJA:
budyń z kaszy krakowskiej (60 g) z mięsem drobiowym (50 g) i warzywami (150 g włoszczyzny bez kapusty), kefir (200 ml) .
Opracowała: Zdzisława Wiśniewska
na podstawie:
„Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” mgr Helena Ciborowska, mgr Anna Rudnicka . Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
„Praktyczny podręcznik dietetyki” redaktor naukowy prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, wyd. Instytut Żywności i Żywienia.
