Zalecenia żywieniowe dla pacjentów z odleżynami
11 września 2023
Na powstanie ran odleżynowych mogą wpłynąć różne czynniki, które trudno wyeliminować, ponieważ wiążą się z ogólnym stanem chorego np.: niedokrwistość, niedobory witamin, zaburzenia przyswajania składników pokarmowych i niedożywienie.
Dieta pacjenta z odleżynami polega na uzupełnieniu niedoborów pokarmowych ze szczególnym uwzględnieniem:
białka (jeżeli nie występują przeciwwskazania związane z inną chorobą np.: ciężką niewydolnością nerek) - zawarte w białkach aminokwasy biorą czynny udział w budowie i regeneracji tkanki mięśniowej. Najlepszym źródłem białka są mleko i jego przetwory, jaja, mięso, drób, ryby.
Zastosowanie tutaj ma dieta łatwo strawna bogatobiałkowa.
1. Posiłki powinny być spożywane regularnie od 4 do 6 razy dziennie.
2. Potrawy należy gotować w wodzie lub na parze, piec bez tłuszczu, w rękawie foliowym, podprawiać zawiesiną z mąki i mleka.
3. Aby zwiększyć ilość białka w jadłospisie, można wykorzystać mleko w proszku jako dodatek do potraw (do zaprawiania zup, sosów, do deserów mlecznych, do różnych ciast i napojów). Białko jaja kurzego również wzbogaca potrawy takie jak: budynie, pulpety, rolady mięsne, omlety. Desery, surówki, niektóre zupy oraz potrawy z mąki można wzbogacać w białko przez dodanie serka homogenizowanego.
4 . Produkty spożywane powinny być bogate w:
a ) witaminy:
C (źródłem tej witaminy są owoce dzikiej róży, jagodowe, cytrusowe a także zielona pietruszka, warzywa kapustne, papryka, pomidory, ziemniaki, chrzan),
A (występuje w tłuszczu rybim – tranie, wątrobie, serach, żółtkach jaja oraz margarynach wzbogaconych w tą witaminę. W organizmie człowieka jest wytwarzana z prowitamin witaminy A – karotenoidów, występujących w produktach roślinnych np.: marchwi, dyni, groszku zielonym, fasolce szparagowej, koperku, morelach, brzoskwini),
B 2 (znajduje się w mleku i jego przetworach, jajach, produktach zbożowych gruboziarnistych, w drożdżach piwowarskich, w wątrobie),
E (źródłem tej witaminy są oleje roślinne, zwłaszcza słonecznikowy, margaryny wzbogacone w ten składnik, kiełki i zarodki pszenne, produkty zbożowe gruboziarniste, zielona pietruszka, szpinak, sałata, kukurydza oraz żółtko jaj, masło, mleko i jego przetwory).
b) makropierwiastki:
WAPŃ (źródłem wapnia są; mleko, przetwory mleczne, konserwy rybne zawierające kościec – sardynki, szproty, jaja, mąka, kasze, warzywa liściaste, orzechy, kakao),
FOSFOR (znajduje się w jajach, mięsie, rybach, podrobach, mleku i jego przetworach, zwłaszcza w serach podpuszczkowych),
MAGNEZ (występuje w zielonych częściach roślin czyli w warzywach liściastych, kiełkach zbóż, otrębach, produktach zbożowych pełnego przemiału, kukurydzy, bananach, orzechach, migdałach, kakao i czekoladzie. W mniejszych ilościach w mleku i jego przetworach oraz mięsie),
POTAS (bogate w potas są ziemniaki gotowane i pieczone w łupinach, zielona pietruszka, seler, marchew, pomidory, kapusta, banany, śliwki, porzeczki, suszone owoce, pieczywo razowe, mleko),
KRZEM (występuje w pokrzywie i skrzypie polnym, w łuskach ziarna zbóż: płatkach owsianych, otrębach pszennych, w czosnku, szczypiorku, mleczku pszczelim, wodzie źródlanej, w skórce owoców - nie należy obierać jabłek i gruszek, agrest i winogrona należy spożywać ze skórką),
c) mikropierwiastki:
ŻELAZO (źródłem są; mięso i przetwory mięsne z krwią, ryby, drób, żółtka jaj, mąka z pełnego przemiału, otręby pszenne i ryżowe, zarodki pszenne, szpinak, pietruszka zielona i korzeń, szczypior, szczaw, boćwina i buraki czerwone, brukselka, suszone owoce i warzywa,
CYNK (występuje w produktach zbożowych z pełnego przemiału, podrobach, mięsie, rybach, żółtkach jaj, nasionach słonecznika, dyni, kiełkach pszenicy).
5. Dieta powinna dostarczać odpowiednią ilość błonnika pokarmowego, który pomaga oczyścić organizm z toksyn jednocześnie zabezpieczając przed zaparciami, które bardzo często nękają osoby leżące. Najlepszym źródłem błonnika są owoce i warzywa podawane w postaci gotowanej, duszonej lub pieczonej, tarte lub mielone tak aby nie działały drażniąco na przewód pokarmowy chorego.
6. Należy unikać potraw zalegających w żołądku, wzdymających ostro przyprawionych, używek (papierosów, alkoholu, mocnej herbaty i kawy).
7. Ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, słodyczy, cukru i soli.
8. Należy dbać o utrzymanie należnej wagi ciała pacjenta.
|
Produkty i potrawy |
Zalecane |
Zalecane w umiarkowanych ilościach |
Przeciwwskazane |
|
NAPOJE |
Mleko 2%tłuszczu, jogurt, kefir, maślanka, serwatka, słaba herbata, słaba kawa, napoje owocowe, soki owocowo- warzywne z mlekiem, koktajle mleczno- owocowe |
Mocna herbata, mocna kawa, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste, |
Kakao, czekolada,napoje alkoholowe,wody mineralne gazowane, coca – cola, pepsi, lemoniada |
|
PIECZYWO |
Chleb pszenny,suchary, bułki,biszkopt, pieczywo pół cukiernicze, drożdżowe, herbatniki |
Chleb graham, pieczywo cukiernicze, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi. |
Chleb żytni świeży, chleb żytni razowy, pieczywo chrupkie żytnie. |
|
DODATKI DO PIECZYWA |
Masło, chudy i półtłusty ser twarogowy, serek homogenizowany, ser ziarnisty, pasty serowe z różnymi dodatkami, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica drobiowa, chude ryby, ścięte białko jaja, galaretki mięsne, drobiowe,rybne. |
Miękkie margaryny, tłusty twaróg,całe jaja gotowane na miękko, jajecznica na parze,jajko sadzone, parówki cielęce, ryby wędzone, kiełbasa szynkowa, pasztet drobiowy – chudy robiony w domu. |
Tłuste wędliny, konserwy, salceson, kaszanka, pasztetowa, smalec, tłuste sery żółte, topione, sery pleśniowe, ser „Feta”, jaja gotowane na twardo i smażone z tłuszczem. |
|
ZUPY I SOSY GORĄCE |
Chudy rosół z cielęciny, kurczaka bez skóry, rosół jarski, krupnik, jarzynowe, ziemniaczana, owocowe zaprawiane mąką i mlekiem, lub mąką i śmietanką albo zaprawą zacieraną z mąki i masła, sosy łagodne ze słodką śmietaną . |
Rosół, kalafiorowa, z ogórków kiszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąką i śmietaną, zaciągane żółtkiem. Chrzanowy, musztardowy, zaciągane żółtkiem |
Tłuste, zawiesiste, na mocnych wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych. Grzybowy, cebulowy,zasmażane. |
|
DODATKI DO ZUP |
Bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, krakowska, ryż, drobne makarony, lane ciasto, kluski biszkoptowe. |
Kluski francuskie, groszek ptysiowy. |
Grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony, kluski kładzione, jaja gotowane na twardo,nasiona roślin strączkowych. |
|
MIĘSO, DRÓB, RYBY |
Chuda cielęcina, królik, kurczak bez skóry, indyk bez skóry, wątroba,chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, lin, okoń, szczupak, fladra, sandacz, mintaj, morszczuk. Potrawy gotowane: pulpety, budynie, potrawki. |
Wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, ozorki, serca, ryby morskie: makrela, śledzie, karmazyn, sardynka. Potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu pieczone w foli lub pergaminie. |
Tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, tołpyga. Potrawy smażone, pieczone w tradycyjny sposób. |
|
POTRAWY PÓŁMIĘSNE I BEZMIĘSNE |
Budynie z kasz, warzyw, makaronu cienkiego, mięsa, risotto, leniwe pierogi, tarta z warzywami, z serem, z owocami |
Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa,kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane. |
Wszystkie potrawy smażone na tłuszczu: placki ziemniaczane, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku. |
|
TŁUSZCZE |
Masło, słodka śmietana ( 18%), oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek. |
Masło roślinne, margaryny miękkie. |
Smalec, łój, słonina, boczek, margaryny twarde. |
|
WARZYWA |
Młode, soczyste: marchew, dynia, kabaczek, patisony, buraki, seler, pietruszka, pomidory bez skórki, skorzonera, szparagi, sałata inspektowa, warzywa zwody z dodatkiem tłuszczu. |
Szpinak, kalafior, brokuły, groszek zielony, fasolka szparagowa, sałata zielona, rabarbar, cykoria, drobno starte surówki np. :z marchewki, selera, |
Warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewki, rzepa, kalarepa, papryka, warzywa surowe w postaci grubo startych , warzywa zasmażane, marynowane, solone |
|
ZIEMNIAKI |
Gotowane, pieczone |
Smażone z tłuszczem, frytki. |
|
|
OWOCE |
Dojrzałe, soczyste, jagodowe, winogrona bez pestek, (w postaci przecierów), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone i gotowane. |
Wiśnie, śliwki,kiwi, melon, (w przypadku zaparć namoczone śliwki suszone) |
Wszystkie niedojrzałe, gruszki, czereśnie, daktyle, kawon, orzechy, owoce marynowane. |
|
DESERY |
Kisiele, budynie, galaretki mleczne, owocowe, jogurty, z serka homogenizowanego, kremy, bezy, musy, suflety, soki i przeciery owocowe. |
Ciasta deserowe,lody |
Tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, chałwa, desery z kakao. |
|
PRZYPRAWY |
Sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, melisa, bazylia, kminek |
Ocet winny,sól, pieprz ziołowy, jarzynka,vegeta, papryka słodka, estragon,tymianek |
Ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili,curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca. |
W diecie tej można podawać choremu (po obowiązkowej konsultacji z lekarzem prowadzącym) dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego o różnej konsystencji, smaku i składzie np.: nutridrinki, peptomen, protifar itd.
Opracowała:
Zdzisława Wiśniewska
źródła:
Dietetyka żywienie zdrowego i chorego człowieka – mgr Helena Ciborowska, mgr Anna Rudnicka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Praktyczny podręcznik dietetyki – redaktor naukowy prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz wyd. Instytut Żywności i Żywienia
